Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) şu sıralar oldukça popüler; zira yörüngedeki laboratuvarı konu alan I.S.S. ve Constellation adlı en az iki film vizyona girdi. UUİ popüler kültürün demirbaşlarından biri haline gelmiş durumda. Ancak öncü bir uzay laboratuvarı olarak bilinen statüsünün ötesinde, daha az bilinen birçok gerçek ve özellik barındırıyor.
Chip’in hazırladığı içeriğe göre Uluslararası Uzay İstasyonu her 90 dakikada bir Dünya’nın etrafında dönüyor ve bunu geçen çeyrek yüzyıl boyunca kesintisiz olarak yaptı. Bu uzay laboratuvarı, tuvalet arızaları, hava sızıntıları ya da beklenmedik ters taklalara rağmen çalışmaya devam ediyor. Mikro yerçekimli ortamlar için tasarlanmış benzersiz yangın güvenliği önlemlerinden su geri dönüşüm sisteminin inceliklerine kadar ISS, bir mühendislik ve ustalık eseri. Gökyüzündeki bu olağanüstü laboratuvar hakkında bilinmesi gereken çok şey var ve Gizmodo, bunları bir araya getirmiş durumda…
İstediğiniz zaman Espresso içebilirsiniz
Uzaydayken bile canınız sabah kahvesi içmek isteyebilir. Neyse ki, yerçekimsiz ortamda çalışmak üzere tasarlanmış bir espresso makinesi, 2015 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu’na ulaştı. ISSpresso olarak adlandırılan bu cihaz, İtalyan kahve şirketi Lavazza, mühendislik firması Argotec ve İtalyan Uzay Ajansı arasındaki bir işbirliğinin ürünü.
Asla hack’lenemez
NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu’nun bilgisayar korsanlarına karşı güvenliğini sağlamak için pek çok önlem almış durumda. Bunlar arasında ağlarını genel internetten izole etmek, şifreli iletişim bağlantıları kullanmak, yazılımı düzenli olarak güncellemek ve diğer stratejilerin yanı sıra güvenlik duvarları ve saldırı tespit sistemleri uygulamak yer alıyor.
Mikroplar her yerde
Astronotlar Uluslararası Uzay İstasyonu’na düzenli olarak mikroplar getirerek 1999’da Dünya’nın yörüngesine oturmasından bu yana benzersiz bir mikrobiyal ortam yaratıyor. NASA’nın izlemek ve anlamak istediği istasyondaki bu farklı mikrobiyal popülasyon için 200’den fazla sefer yapılmış durumda. Uzayın kapalı ortamı, astronotların zayıflamış bağışıklık sistemleri ve daha agresif bakterilerle birlikte, uzayda soğuk algınlığının Dünya’da yaşanandan çok daha kötü olmasına neden oluyor.
Küf sorunu var
Mikroorganizmalardan bahsetmişken, Uluslararası Uzay İstasyonu mürettebatı küfle devamlı bir savaş içinde. Yüksek nem, yerçekimi eksikliği ve kapalı ortam nedeniyle küf, istasyonda Dünya’dakinden daha hızlı büyüme eğiliminde.
Kötü kokular yayılıyor
Filtreler sürekli olarak Uluslararası Uzay İstasyonu’nun içindeki havayı temizlese de mürettebat üyeleri içerisini kokuyu ozon, barut, antiseptik, çöp, vücut kokusu, hastane ve yanmış metal tost gibi kokan bir yer olarak tanımlıyorlar. İstasyonun atık yönetim sistemi de laboratuvardan yayılan nahoş kokulara katkıda bulunuyor.
Geri dönüştürülmüş su, idrar ve terden elde ediliyor
Uluslararası Uzay İstasyonu’na su sağlamak kolay değil ve önceden var olan suyun geri dönüşümü söz konusu olduğunda ezber bozan bir yöntem gerekiyor. Geçen yıl, Çevresel Kontrol ve Yaşam Destek Sisteminin bir testinde astronotların ter, nefes ve idrarı işlenerek yüzde 98 su geri kazanım oranına ulaşıldı. Sistem bir su geri kazanım sistemi ve içilebilir su üreten bir su işlemcisi barındırıyor.
İkonik kubbe sonradan düşünülmüş bir şey
Uluslararası Uzay İstasyonu, Dünya’nın yörüngesindeki ilk turunu 1998 yılında gerçekleştirdi, ancak “dünyaya açılan pencere” olarak adlandırılan ünlü kubbe, istasyonun orijinal tasarımının bir parçası değildi. 2010 yılında kurulan yedi pencereli kubbe, mürettebata Dünya ve uzayın muhteşem manzarasını sunmak ve astronotların moralini yükseltmek amacıyla eklendi.
Uluslararası Uzay İstasyonu darbelere bir noktaya kadar dayanabilir
2016 yılında bir boya tanesi kadar küçük bir metal parçası bir kubbe penceresine çarptı -ki mikrometeorlar ve enkazlar zaman zaman Uluslararası Uzay İstasyonu’na çarpabiliyor. Ancak uzay istasyonunun şimdiye kadar inşa edilmiş en ağır zırhlı uzay aracı olduğu düşünüldüğünde bu sorun değil. Ancak bunun da bir sınırı var; çapı 1 santimetreden büyük olan ve saatte 29.000 kilometreden fazla hızla uçan cisimler gövdeyi delebiliyor.
Yangına sisle müdahale ediliyor
Uzaydaki yangınlar, yerçekiminin yokluğu nedeniyle oldukça tehlikeli olabiliyor. Uluslararası Uzay İstasyonu’nun mikro yerçekimi için özel olarak tasarlanmış yangın söndürücüleri, yangınlarla mücadele etmek için mikro atomize su ve nitrojen gazı (ya da daha basit bir ifadeyle ince bir su sisi) karışımı kullanıyor. Bu söndürücüler her yönde çalışabilmekte ve istasyonun benzersiz ortamında etkili yangın güvenliği sağlamak üzere dar alanlara ulaşmak için bir çubuk uzantısı içermekte.
Harici takviyelere ihtiyaç duyuyor
Uluslararası Uzay İstasyonu arada bir yörünge bozulmasına karşı koymak ve irtifasını korumak için takviyeye ihtiyaç duyuyor. UUİ, kendi iticilerine sahip olsa da sınırlı yakıt kapasitesi, düşük güç ve diğer kritik operasyonlar için yerleşik kaynakları koruma ihtiyacı nedeniyle bunlar itiş gücü için yeterli değil.
Bunun yerine, bu harici takviyeleri sağlamak için kenetlenmiş uzay araçları kullanılıyor. Bu tür görevler için özel olarak tasarlanan bu uzay araçları kendi yakıtlarını getirerek UUİ kaynakları üzerindeki yükü en aza indiriyor ve bu önemli yörünge ayarlamalarını sağlamak için daha güçlü motorlar kullanıyor.
İçeriyi sıcak tutmak kolay değil
İstasyonun dış kısmı Dünya’nın yörüngesinde dönerken her 45 dakikada bir güneş ışığından karanlığa geçerek hızlı sıcaklık değişimlerine maruz kalıyor. İçeride ısı, Dünya’nın yerçekimi altında olduğu gibi yükselmez ya da dolaşım yapmaz.
Bu nedenle UUİ, bu sıcaklık değişimlerini yönetmek ve istikrarlı bir ortam sağlamak için sofistike bir termal kontrol sistemi kullanıyor. Karmaşık termal kontrol sistemi, kabinden, deneylerden ve ekipmandan gelen ısıyı emmek için dahili bir su döngüsü kullanarak bu aşırı uçları dengede tutuyor. Bu ısı daha sonra ısı eşanjörleri aracılığıyla amonyak dolu harici bir döngüye aktarılıyor.
Düşündüğünüzden daha büyük
Uluslararası Uzay İstasyonu’nun sıkışık iç görünümleri küçük olduğu izlenimini verse de yörüngedeki laboratuvar şaşırtıcı derecede büyük. İstasyon içindeki yaşanabilir ve operasyonel alan, 6 uyku alanı, 2 tuvalet ve 1 spor salonu ile 6 yatak odalı bir evin boyutlarını aşıyor.
Güvenli bir şekilde imha etmenin maliyeti 1 milyar dolar
Uluslararası Uzay İstasyonu’nun 2030 yılına kadar emekliye ayrılması planlanıyor, ancak yörüngedeki laboratuvarı kontrollü bir şekilde imha etmek hiç de ucuz olmayacak. İstasyonu yakalamak ve kontrollü bir yeniden giriş için Dünya atmosferine çekmek için bir uzay çekicisine ihtiyaç var. Sorun şu ki, NASA’nın 2024 bütçe talebinde de belirtildiği gibi, önerilen yörüngeden çıkarma aracının 1 milyar dolara mal olması bekleniyor.
News
